Klassieke gouden ornamentlijst – van hout tot goud

Houtvoorraad lijstenmaker

De Basis

Voor het maken van een lijst is hout nodig. Niet zomaar hout, maar uitsluitend materiaal geselecteerd op specifieke eigenschappen, zoals onbuigzaamheid, hardheid, kleur en de hoeveelheid vocht die het kan opnemen zonder krom te trekken. De lengtes ruw hout worden allereerst tot geprofileerde staven geschaafd.

De staven zagen we op maat tot een complete lijst. Dit gebeurt tot op de millimeter nauwkeurig, zodat het maximale oppervlak van het schilderij zichtbaar blijft. Voor onze lijsten gebruiken we verschillende houtsoorten. De meest gebruikte zijn: abachi, linden, eiken en palissander.

Krijtlaag

De houten lijst vormt de basis voor verdere afwerking, bijvoorbeeld politoeren, beitsen of vergulden. Als de lijst wordt verguld, brengen we eerst een krijtlaag aan. Dit is een mengsel van krijt, water en beenderlijm.

De krijtlaag wordt meerdere keren warm opgebracht en geschuurd, zodat een strak oppervlak ontstaat en de hoeken mooi naadloos doorlopen. Deze bewerking is tevens de basis voor het ornamenteren.

Krijtlaag schilderijlijst
Ornament op schilderijlijst

Ornamenten

Ornamenten kunnen door middel van walsen of mallen worden gemaakt. Onze mallen zijn honderden jaren oud. Ze zijn afkomstig van de firma’s Sala uit Leiden en Poelgeest uit Amsterdam. De mallen die wij bezitten vormen waarschijnlijk een van de grootste museale en nog complete collecties ter wereld. Hierdoor zijn we in staat om bijzondere lijsten te maken, in honderden verschillende stijlen. Van zeer klein, tot wel 50 cm breed.

De ornamenten worden gemaakt van pâte. Dit is een mengsel van krijt, konijnenlijm, water, papier en een beetje lijnolie. Het is een substantie die een beetje op stopverf lijkt. We kneden het met de hand en drukken het in een mal. Na droging halen we de pâte er uit en hebben we een positief ornament die we op de lijst kunnen plakken. De geornamenteerde lijst wordt glad geschuurd met zeer fijn schuur papier.

Bladgoud

De lijst wordt nu voorzien van een boluslaag. Dit is een soort klei vermengd met beenderlijn. Bolus kan geel, rood, bruin of zwart zijn en zal uiteindelijk mede de uitstraling en hechting van de vergulding bepalen. De boluslaag zorgt er ook voor dat het bladgoud later kan worden gepolijst. Wij vergulden onze lijsten met 23 karaat bladgoud.

Stukje bij beetje wordt de lijst nat gemaakt, waarop het bladgoud wordt neergelegd. Het bladgoud snijden we op maat op een verguld kussen en brengen we met een speciale goudoplegger op de lijst aan. Na droging polijsten we het bladgoud met een agaatsteen, waardoor de lijst mooi gaat glanzen.

Vergulden van schilderijlijst
Oud maken van gouden lijst

Bedrijfsgeheim

We hebben nu een mooie, gave lijst. Maar om hem eruit te laten zien als een oude, doorleefde lijst gaan we hem nog verder behandelen. Als we hiermee klaar zijn is de nieuwe lijst nauwelijks nog van een oude te onderscheiden.

Deze afwerking is een kunst op zich en een van de belangrijkste onderdelen in het gehele proces. De beproefde methode die we hiervoor gebruiken, is dan ook een goed bewaard bedrijfsgeheim.